Urząd Miejski w Ornecie

Menu

Menu

Treść strony

Zabytki Ornety

Gotycki Kościół Farny p.w. św. Jana Chrzciciela

Obecny gotycki kościół parafialny został zbudowany w latach 1338 -1349 r. w czasie rządów biskupa warmińskiego Hermana z Pragi. Na odrębność kościoła orneckiego wskazuje jego kształt bazylikowy, w którym środkowa nawa znacznie przewyższa obie nawy boczne. Pierwszego poświęcenia świątyni orneckiej dokonał biskup warmiński Henryk III Sorbom w 1379 roku ku czci Boga Wszechmogącego, Chwalebnej Dziewicy Maryi i Św. Jana Ewangelisty. W czasie drugiej konsekracji świątynia otrzymała za swoich patronów świątyni Jana Chrzciciela i Jana Ewangelistę. Kościół ucierpiał w czasie wojny polsko - krzyżackiej w latach 1519 - 1525. Po jej zakończeniu przeprowadzono remont świątyni. Mur ozdobiono ceramiką ceglaną. Zrobiono szczyty kaplic. Od połowy XVI wieku kościół w Ornecie nie był przebudowany zewnętrznie. Około 1900 roku przeprowadzono dokładną renowację świątyni bez istotnych zmian konstrukcyjnych. Ołtarz główny - wysoki, 3 piętrowy. Ołtarz został ukończony w 1744 roku. Nad ołtarzami są witraże przedstawiające patronów kościoła. Witraż lewy przedstawia postać Św. Jana Chrzciciela, witraż prawy przedstawia Św. Jana Ewangelistę. Ołtarze boczne zostały wykonane i ustawione w czasie prac remontowych kościoła w latach 1900-1908. Z lewej strony ołtarza głównego znajduje się ołtarz Św. Elżbiety Węgierskiej - patronki Ornety. Ambona - pochodząca z 1744 roku, a więc została tutaj umieszczona wraz z ołtarzem głównym. Żyrandol - z 1576 roku wykonany przez Hermana Beringa z Gdańska. Został on oparty na wzorach niderlandzkich. Organy - Umieszczono je w tym miejscu w 1609 roku. Z barokowymi kształtami chóru i prospektu organowego harmonizuje napis i herb biskupa warmińskiego Andrzeja Krzysztofa Szembeka (1724-1740) znajdujący się w dolnej części chóru. Ołtarze na filarach - Na filarach środkowych są usytuowane dwa ołtarze. Tzw. ołtarz N.M.P. Różańcowej został umieszczony na prawym filarze w stylu rokoko i pochodzi z 1761 roku. Ołtarz św. Józefa usytuowany na lewym filarze środkowym, posiada również styl rokokowy. U szczytu sklepienia nawy środkowej, nad balustradą okalającą ołtarz główny znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca ściętą głowę św. Jana Chrzciciela na misie.

Kościół ewangelicki św. Mikołaja z XIV w. (obecnie cerkiew prawosławna)

Kościół ewangelicki ( obecnie cerkiew prawosławna) przy ul. Al. Wojska Polskiego 10. Wzniesiony w latach 1829- 1830 dla gminy ewangelickiej, istniejącej w Ornecie od 1772 roku. Kościół został zbudowany wg projektów wykonanych w berlińskiej pracowni, zapewne Karola Fryderyka Schinkla.. W 1873 roku dobudowano drewnianą dzwonnicę zastapioną w 1905-1906 roku nowa wieżą wzniesioną w okresie gruntownej przebudowy całego Kościoła. W 1945 roku kościół uszkodzony i opuszczony, później adoptowany do potrzeb liturgii prawosławnej. Późnoklasycystyczny, murowany, tynkowany. Zwrócony ołtarzem ku północy. Z elewacją frontową w pierzei ulicy. Salowy, czteroosiowy, na planie prostokąta, z zakrystią od północy, przedsionkiem od południa i wieżą dostawioną przy południowo- wschodnim narożniku. Wnętrze obudowane z trzech stron drewnianymi emporami, wspartymi na kolumnach doryckich, których druga kondygnacja dźwiga strop nad emporami. W części środkowej sala nakryta pozornym sklepieniem kolebkowym połączonym z więźbą dachową. Elewacje silnie zniekształcone (1906 r.), płasko boniowane, z szerokim fryzem podokopowym. Duże okno o łuku półpełnym, u podstawy których znajduje się cienki gzyms kordonowy. Elewacja frontowa z głęboką, ślepą arkadą sięgającą trójkątnego szczytu, w niej bliźnie wejście, z nadświetlami. Dachy ceramiczne, nad kościołem dwuspadowy, na wieży namiotowy. Wewnątrz ołtarz główny, złączony z amboną o cechach barokowych, wykonany w 1861 roku. Obecnie częściowo rozebrany i wykorzystany w ikonostasie.

 

 

Ratusz Miejski w Ornecie

 

Ratusz mieści się w centrum rynku, wzniesiony po 1351 roku, na miejscu domu kupieckiego, wzmiankowany w 1359 roku, uzyskał swój obecny kształt krótko po 1376r., a przed 1389 rokiem. Murowany z cegły o układzie gotyckim, z liczną zendrówką. W barokowej wieżyczce ratusza znajduje się najstarszy na Warmii dzwon pochodzący z 1384 roku z napisem łacińskim minuskułą i datą 1384. W późniejszych wiekach budynek jedynie nieznacznie przekształcony. Wysoka wartość artystyczno-architektoniczna i historyczna orneckiego ratusza klasyfikuje obiekt-zabytek pod ścisłą ochroną konserwatorską.

 

 

Pozostałości zamku biskupów warmińskich w Ornecie (XIV w.) (obecnie szkoła podstawowa)

Pozostałości zamku biskupiego – w postaci piwnic gotyckich i barokowych pod neogotyckim budynkiem szkoły z roku 1890. Zamek położony w pn- Zach. części miasta wybudowano przed 1315 rokiem. Wtedy przejściowo pełnił rolę głównej rezydencji biskupów warmińskich (1341-49). Siedziba biskupiego administratora komornictwa orneckiego. Od 1772 roku własność skarbu pruskiego. Przebudowany w latach 1806 i 1890.

 

Starówka Rynek

Rynek w Ornecie jest najładniejszy na Warmii. Otaczają go stare kamienice barokowe z podcieniami. Domy Budnicze otaczające ratusz, rozebrane i wzniesione na nowo w latach 1969- 1973 w formach pseudohistorycznych, zachowały pierwotne gabaryty i rozplanowanie. Stanęły w miejscu ław kramarskich wzmiankowanych w 1423 roku. Kamieniczki na Rynku pochodzące z XVII i XVIII wieku. Nieznacznie zniekształcone w wyniku przebudowy po pożarze w 1846 oraz ok. 1930 roku. Zwrócone szczytami do ulicy, z podcieniami na parterze. Zachowane średniowieczne piwnice sklepione ostrołukowymi kolebkami. Stare domy – przy głównych ulicach starego miasta ( ul. Pionierów, Kościuszki, Kościelnej, Zamkowej) o formach późno klasycystycznych pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku. W niektórych zachowana zabytkowa stolarka. Wśród nich ciekawy budynek u zbiegu ulic Kościuszki i 1 Maja z nadwieszanym piętrem o konstrukcji szkieletowej.

Kaplica Jerozolimska św.Krzyża

Kaplica Jerozolimska – dawniej pw. Świętego Krzyża, położona z dala od miasta przy drodze do Elbląga na niewielkim wzniesieniu zwanym Wzgórzem Szubienicznym. Fundowana prawdopodobnie w XVI wieku jako Kaplica drogi Krzyżowej. Obecna budowla o cechach barokowych pochodząca z 1829 roku powstała na miejscu starszej z 1606 roku. Murowana, tynkowana, salowa na planie prostokąta, o wnętrzu krytym sufitem. Elewacje wschodnia i zachodnia identyczne, wzbogacone dodatkowymi parami pilastrów, między którymi na osi płytkie, smukłe wnęki przerywające gzyms podokapowy i wchodzące w partię szczytów, zamknięte łukami odcinkowymi. We wnęce zachodniej wejście, ze wschodniej płytka nisza z krucyfiksem późnobarokowym z ok. 1740 roku. Szczyty walutowe z dużymi, trójkątnymi przyczółkami. W elewacjach bocznych okna o łuku odcinkowym w opaskach, ujęte płytkimi wnękami. Dach ceramiczny, dwuspadowy. Wewnątrz Kaplica posiada zabytkowe wyposażenia, między innymi barokowy ołtarz z ok. 1800 roku, który miał poprzednio stać w Kaplicy Św. Krzyża w Kościele farnym. Na ołtarzu znajduje się rzeźba N.P. Marii w pierwszej kondygnacji Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu, w polu środkowym krucyfiks na tle malowanego krajobrazu. Na ścianach kilka obrazów manierystycznych z początków XVII wieku, z dawnego niezrachowanego ołtarza Św. Piotra i Pawła w kościele farnym. Z tego samego okresu pochodzi też cykl obrazów z życia Św. Marii Magdaleny, przeniesiony tu również z jej ołtarza w farze. Obrazy zostały przeniesione do Kaplicy z kościoła farnego po 1830 roku i wtedy zapewne przemalowane i obramowane.

Klasztor Sióstr Katarzynek w Ornecie

Klasztor Katarzynek – położony przy ul. Olsztyńskiej 9. Budynek wymieniany w 1565 i 1581 roku jako stary z dziesięcioma celami, podarowany w 1586 roku przez bpa Marcina Kromera Katarzynkom i w tym czasie od nowa wybudowany. Równocześnie Rada Miejska dodała sąsiednią parcelę zabudowaną następnie w 1776 roku trzema dalszymi skrzydłami Klasztoru. Remontowany w początku wieku XX i w 1938 roku. Budynek o cechach późnobarokowych z fragmentami starszego założenia. Silnie zniekształcony w czasie przebudowy w 1860- 1861 roku. Murowany, tynkowany. Czteroskrzydłowy wokół prostokątnego dziedzińca. Frontowe skrzydło od zachodu o murach i piwnicach z 1586 roku, trójkondygnacyjne, z dwoma poziomami sklepionych kolebkowo piwnic, dwutraktowe z sienią i klatką schodową na osi. Pozostałe skrzydła pochodzą z 1776 roku (południowe posadowione na dawnym murze obronnym). Przebudowywane w 1860- 1861 roku, dwukondygnacyjne, częściowo podpiwniczone o wnętrzach w układzie jednotraktowym z korytarzami od strony dziedzińca kryte sufitami. W północnym skrzydle, na parterze, duża kaplica przebudowana w 1861 i 1938 roku. W skrzydle wschodnim, na parterze obszerny przejazd gospodarczy kryty stropem belkowym (1776r.). Elewacje gładkie. Okna kaplicy powiększone i zamknięte łukiem półpełnym. Dachy ceramiczne, dwuspadowe. Wewnątrz klasztor posiada zabytkowe wyposażenie.

Banery

Stopka